bdSC0V. 331 Önceleri sözlük yerine “ lügat “ veya “ kamus “ sözcükleri kullanılırdı. Divanü Lügati’t – Türk Türk dilinin ilk sözlüğüdür. Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmış 1074’te tamamlanmıştır. Araplara Türkçe öğretmek amacıyla Arapça yazılmıştır. 7500 kelime açıklanmıştır. Eser; bütün Türk illerininden bahsetmesi, Türklerin tarihi hakkında bilgi vermesi, gelenek ve görenekleri anlatması bakımından sadece bir sözlük değildir, Türk kültürünün taşıyıcısı – Edeb Harezm sahasında hazırlanmış bu sözlük, Türklere Arapça öğretmek amacıyla Zemahşeri tarafından 12. yüzyılda kaleme alınmıştır. Codex Cumanicus Kıpçak Türklerinin dilini Hristiyan din adamlarına öğretmek amacıyla İtalyanlar ve Almanlar tarafından parça parça yazılan ve yaklaşık 60 yılda ortaya çıkan sözlüktür. Eser Latin alfabesi ile 14. yüzyılda Lügateyn 15. yüzyılda Ali Şir Nevai tarafından Türkçenin Farsçadan üstün bir dil olduğunu kabul ettirmek amacıyla yazılmıştır. Aslında bir dil bilgisi kitabı olan eserde Türklerin siyasi, ekonomik ve sosyal yaşantısı hakkında bilgi verilmiştir. Lehçe- i Osmani 1876’da Ahmet Vefik Paşa tarafından iki cilt olarak Arap alfabe sistemine göre düzenlenmiştir. Daha sonra yazılacak Türkçe sözcüklere kaynaklık yapmıştır. Lügat-i Naci 1890 yılında Muallim Naci tarafından hazırlanmıştır. Sözlükte toplam 18 bin madde başı sözcük vardır. Yazar, Batı dillerinden geçen sözcüklere de yer vermiştir. Kamus – i Türki 1899 yılında Şemsettin Sami tarafından kalrme alınan bu sözlük dönemin en başarılı sözlüğüdür. Adında Türk geçen ilk sözlüktür. Yazar, Türkçede kullanılmayan Arapça ve Farsça sözcükleri esere dahil etmemiş eseri Türkçeden Türkçeye şeklinde Türkçe Sözlük Cumhuriyet’in ilanından sonra Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan ve halihazırda üzerinde çalışılmaya devam eden sözlük, birçok ihtiyaca cevap Ağ Sanal Ortamdaki Sözlükler TDK’nin sözlük alanında yaptığı çalışmaları internette yayımlamasıyla ortaya çıkmıştır. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. MEB Kaynaklarına da incelemen faydalı olabilir. Yazı dolaşımı Sözlükler Türkçe DD – Türkçe Sözlük DD – Kısaltmalar Dizelgesi DD – Yazım Kılavuzu TDK – Büyük Türkçe Sözlük Sözlükler Türkçe-Başka Diller Sesli Sözlük Tureng Türkçe sözlükler için kaynaklar Azerice sözlükler listesi Bilişim Terimleri Sözlükleri ~ 70 sözlük Büyük Terimler Sözlüğü Arşivi 100 sözlük Tarihi sözlükler sergisi Hacettepe Üniversitesi 2018 Nisan – Prof. Dr. Şükrü Akalın’ın kişisel koleksiyonundan Sözlük BilimiAraştırmaları – Sözlükler ~75 sözlük Sözlük Kaynakçası. Ömer Demircan ve Aybars Erözen 1986 Türk Dil Kurumu TDK Sözlükleri Türk Dili Tarihsel Sözlükleri Türkçe sözlükler – Türkçe sözlükler listesi Türkçe-Başka diller 229 sözlük, Başka diller-Türkçe 229 sözlük ~460 sözlük 281 Türkçe sözlük aşağıda belirtilen 89 öbekte listelenmiştir 70 tanesi İnternette de var Afet Yönetimi Genetik Nümizmatik Ağaç İşleri Gıda Mühendisliği Osmanlıca Ağızlar Gizli Topluluklar Otomotiv Akrabalık ve Adlar Göç-İltica Ruhbilim Almanca – Türkçe Harita ve Kadastro Sağlık – Tıp Anatomi Havacılık Sanat Argo Hukuk Simgeler Arkeoloji İletişim Sosyal Asalakbilim İnanç Söylev Avrupa Birliği İklimlendirme ve Soğutma Spor Aydınlatma İngilizce – Türkçe Tarım Benzetim İnsan Hakları Tarih Bilişim İnşaat Mühendisliği Teknik Bitki – Orman Jeomorfoloji Tekstil Bulmaca Kağıtçılık Tıp Coğrafya – Yer Adları Kaynak Turizm Çevre Kentbilim Türk Dünyası Davranış Bilimleri – Etik Kimya Türkçe Denizcilik, Balıkçılık, Sualtı Kitaplıkbilim Türkçe Karşılıklar Dilbilim – Dilbigisi Maden Uçak Mühendisliği Döşem Malzeme Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Edebiyat – Yazın – Anlatım Mantık Uyak Eğitim Matematik Uygulayım Ekonomi – Finans Metal Vergi Elektrik Metroloji Yakın ve Karşıt Anlamlılar Etimoloji Mimari Yapı Felsefe Mitoloji Yönetim Fotoğraf Muhasebe Yöneylem Fransızca – Türkçe Nüfus Yöntembilim Nükleer Zanaat t t 171 tanesi Tuncer Ören’in kitaplığında da var baskı yayınevi şehir –A– Afet Yönetimi Semra Erbay, Oktay Ergünay, … Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü 2014 1 AFAD Ankara Ağaç İşleri t Nazım Şanıvar Ağaçişleri Terimleri Sözlüğü eski terim, Alm. 1968 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Ağızlar t Leylâ Karahan Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması 1996 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Münir Erten Diyarbakır Ağzı 1994 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Hüseyin Dallı Kuzeydoğu Bulgaristan Türk Ağızları Üzerine Araştırmalar 1976 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Kemal Edip Urfa Ağzı 1945 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Kemal Edip Urfa Ağzı 1991 2 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Akrabalık ve Adlar t Yong-Sŏng Li Türk Dillerinde Akrabalık Adları 1999 1 Simurg İstanbul t Baskarov Türk Kökenli Rus Soyadları 1997 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Almanca – Türkçe t Herbert Jansky Deutsch – Türkisches Wörterbuch 2 cilt 1958 1 Otto Harrassowitz Wisbaden t Fritz Heuser, Şevket ? Türkçe Almanca Lûgat 1967 6 Otto Harrassowitz Wisbaden t Karl Stuerwald Türkçe Almanca Sözlük 1972 1 Otto Harrassowitz Wisbaden Anatomi t M. Tahir Hatiboğlu Anatomi Sözlüğü 1985 2 Çağ Matbaası Ankara t Heinz Feneis¸ Süreyya Ülker Resimli Anatomi Sözlüğü Dilgibilim adlığı 1979 1 İnkılâp ve AKA Kitabevleri İstanbul Argo t Hulki Aktunç Büyük Argo Sözlüğü 1990 1 AFA Yayınları İstanbul t Levent Tülek Lumpen Sözlüğü 2007 2 Sel Yayıncılık İstanbul t Seyfettin Şimşek Mecaz ve Argo Lûgatçesi 1958 1 Okay Yayınevi İstanbul t Ferit Devellioğlu Türk Argosu 1980 6 Aydın Kitabevi Ankara t Hulki Aktunç Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü Tanıklarıyla 2000 2 YKY Yapı Kredi Yayıncılık İstanbul Arkeoloji Arkeoloji Sözlüğü t Secda Saltuk Arkeoloji Sözlüğü 1997 3 İnkılâp Kitabevi İstanbul Tamay Tekçam Arkeoloji Sözlüğü Alfa Yayıncılık Arkeoloji Terim Sözlüğü Ali Çelik Arkeoloji Terimleri Sözlüğü Halet Çambel, Sönmez K. vd Çok Dilli Arkeoloji Sözlüğü Anna Kieburg Grabungswörterbuch Türkçe dahil 8 dilde Kazı sözlüğü 2012 Philippe von Zabern Almanya Murat Karatağ Klasik Arkeoloji Sözlüğü Genesis Kitap Yasemin Er Klasik Arkeoloji Sözlüğü 2006 2 Phoenix Yayınevi Howatson; Faruk Ersöz Oxford Antikçağ Sözlüğü 2006 Asalakbilim t Mehmet Turan Yarar Asalakbilim Terimleri Sözlüğü 1970 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Avrupa Birliği AB Terimler Sözlüğü Çukurova Üniversitesi Adana Mustafa Dönmez vd Avrupa Birliği Terimleri Sözlüğü Türkçe-İng. 2009 AB Genel Sekreterliği Ankara Aydınlatma Vestel Aydınlatma Sözlüğü Vestel İstanbul Aydınlatma Terimleri Sözlüğü DERİNled t Şazi Sirel Aydınlatma Terimleri Sözlüğü Alm., Fr., İng. 1973 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –B– Benzetim 1 Tuncer Ören ve 14 kişi Modelleme ve benzetim sözlüğü İng-Fransızca-Türkçe 2006 1 Marsilya, Fransa Bilişim 48 Bilişim Terimleri Sözlükleri için tıklayınız 48 sözlük Bitki – Orman Alper H. Çolak ve Ünal Asan Orman Amenajmanı ve Silvikültür Terimleri Sözlüğü 2010 Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Bolu t Turhan Baytop Türkçe Bitki Adları Sözlüğü 1997 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Biyoloji t Sevinç Karol¸ Zekiye Suludere¸ Cevat Ayvalı Biyoloji Terimleri Sözlüğü 1998 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Bulmaca t Gül Önet Bulmaca Sözlüğü 1990 1 Çağdaş Yayıncılık İstanbul –C– Coğrafya – Yer Adları t Sevan Nişancıyan Adını Unutan Ülke – Türkiye’de Adı Değiştirilen Yerler Sözlüğü 2010 1 Everest Yayınları İstanbul t Lâle Naim Archeological Map of Western Anatolia & Some Old Cities 1 Tifset t M. Türker Acaroğlu Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu 1988 1 Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara Coğrafya Terimleri Sözlüğü Coğrafya Dünyası Mehmet Şerif Akaydın ed. Coğrafya Terimleri Sözlüğü GNOSİS t Sami Öngör Coğrafya Terimleri Sözlüğü 1980 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t M. Orhan Bayrak İzahlı İstanbul Sözlüğü 2004 2 Tarih Düşünce Kitapları İstanbul t Tuncer Gülensoy Türkçe Yer Adları Kılavuzu 1995 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –Ç– Çevre Terimleri Sözlüğü Çevre Terimleri Sözlüğü Türkçe-İngilizce –D– Davranış bilimleri – Etik Ali Seyyar Ahlak Terimleri Ansiklopedik Sözlük 2003 1 Beta Basım Yayın İstanbul t Salih Güney Davranış Bilimleri ve Yönetim Psikolojisi Terimler Sözlüğü 1998 1 Basımevi belirtilmemiş Ankara Denizcilik, Balıkçılık, Sualtı Balıkçılık Terimleri Çöllü – e-mağaza Balıkçılık ve Denizcilikte Kullanılan Terimler Dalış Terimleri Sözlüğü Deniz Biyolojisi ve Balıkçılık Terimleri 2013 ODTÜ Ankara Deniz Taşıtları Sözlüğü Denizcilik Terimleri Sözlüğü Aşkın Yıldırım vd Zıpkıncı/Sualtı Avcılığı ve Serbest Dalış Sözlüğü 2006 Dilbilim – Dilbigisi t Berke Vardar vö. Dilbilim ve Dilbigisi Terimleri Sözlüğü 1980 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Berke Vardar vö. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü 1998 2 ABC Kitabevi İstanbul t Atakan Altınörs Dil Felsefesi Sözlüğü 2000 1 Paradigma İstanbul Döşem t Cavit Sıdal Döşem Terimleri Sözlüğü eski terim, İng. 1969 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –E– Edebiyat – Yazın – Anlatım t Beşir Göğüş Anlatım Terimleri Sözlüğü Fr., İng. 1998 1 DD Dil Derneği Ankara t Seyit Kemal Karaalioğlu Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü 1978 2 İnkılap ve AKA Kitabevleri İstanbul t Ali Püsküllüoğlu Edebiyat Sözlüğü 1996 1 Özgür Yayınları İstanbul t L. Sami Akalın Edebiyat Terimleri Sözlüğü 1976 4 Varlık Yayınevi İstanbul t Behçet Necatigil Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü 1983 11 Varlık Yayınevi İstanbul t Şükran Kurdakul Şairler ve Yazarlar Sözlüğü 1985 1 Cem Kitabevi İstanbul Yusuf Çotuksöken Türkçe Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü 2006 1 Toroslu Kitaplığı İstanbul t Beşir Göğüş vö. Yazın Terimleri Sözlüğü eski terim, Alm., Fr., İng. 1998 1 DD Dil Derneği Ankara Eğitim t A. Ferhan Oğuzkan Eğitim Terimleri Sözlüğü 1981 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Özcan Demirel Eğitim Terimleri Sözlüğü 1993 USEM Yayınları Ankara t Paul Foulquié Pedagoji Sözlüğü 1994 Sosyal Yayınlar İstanbul TESE AESS Avrupa Eğitim Sistemleri Sözlüğü 2009 AB Ekonomi – Finans t Abdurrahman Akdoğan, … Açıklamalı Maliye ve Vergi Sözlüğü 1986 1 Birlik Yayıncılık Ankara Nur Keyder vd Ekonomi İşletme Sözlüğü Türkçe-İng. 2008 Seçkin Yayıncılık İstanbul t Demir Demirgil Ekonomi Sözlüğü İngilizce-Türkçe, Türkçe-İngilizce 1989 1 Çağlayan Kitabevi İstanbul Orhan Şener Ekonomi Sözlüğü İngilizce-Türkçe, Türkçe-İngilizce 2014 Seçkin Yayıncılık İstanbul t Bilge Aloba Köksal Ekonomi Terimleri Sözlüğü Fransızca-Türkçe-Fransızca 1990 1 Çağlayan Kitabevi İstanbul Halil Seyidoğlu Ekonomik Ve İşletmecilik Terimleri Açıklamalı Sözlük İngilizce – Türkçe 2008 3 Seyidoğlu Bireyserl t İrfan Kızıklı Gümrük Terimleri Sözlüğü 1972 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Elektrik Elektrik – Teknik Sözlük Türkçe – İngilizce Elektrikce Yaver Heper Geleneksel Elektrik Santralleri için Teknik Terimler Sözlüğü – Bölüm 1 İngilizce-Türkçe 2009 DEK-TMK Ankara Etimoloji t Sevan Nişanyan Elifin Öküzü Ya Da Sürprizler Kitabı 2003 3 Adam Yayınları İstanbul t Önder Şenyapılı Her Sözcüğün Bir Öyküsü Var-1 2009 1 ODTÜ Yayıncılık Ankara t Bedros Kerestedjian Quelques Matériaux pour un Dictionnaire Étymologique de la Langue Turque 1912 1 Stephen Austin and Sons ltd. Londra t Sevan Nişanyan Sözlerin Soyağacı – Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü 2002 1 Adam Yayınları İstanbul t İsmet Zeki Eyuboğlu Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü 1991 2 Sosyal Yayınlar İstanbul t Hasan Eren Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü 1999 1 Bizim Büro Basımevi Ankara –F– Felsefe t Orhan Hançerlioğlu Felsefe Sözlüğü 1989 Remzi Kitabevi İstanbul t Hatemi Senih Sarp Felsefe Tarihi Sözlüğü 1960 1 Ataç Kitabevi Ankara t Bedia Akarsu Felsefe Terimleri Sözlüğü 1994 5 İnkılâp Kitabevi İstanbul Doğuhan Murat Yücel Felsefe Terimleri Sözlüğü 2013 t Ahmet Cevizci Paradigma Felsefe Sözlüğü 2000 4 Paradigma İstanbul Fizik t Rauf Nasuhoğlu vd. Fizik Terimleri Sözlüğü 1983 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Oktay Sinanoğlu Fiziksel Kimya Terimleri Sözlüğü Tr., eski terimler, Alm., Fr., İng, Japonca 1978 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Fotoğraf Güler Ertan, Bülent Erutku Açıklamalı Fotoğraf Terimleri Sözlüğü 2004 Say Yayınları İstanbul Abdullah Işık Dijital Fotoğraf terimleri Sözlüğü Fotoğraf Makinesi Kısaltmaları ve Terimler Sözlüğü Tolga Yüksel Fotoğraf Sözlüğü Türkiye Fotoğraf Sanatı Federas. Fotoğraf Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü Fotoğraf Terimleri Sözlüğü Fotoğraf Terimleri Sözlüğü FoğrafUstası Fotoğraf Terimleri Sözlüğü forumArtuklu Fotoğraf Terimleri Sözlüğü fotografMania Fotoğraf ve Fotoğrafçılık Terimleri Sözlüğü Fotoğrafçılık Terimleri Sözlüğü David Prakel Görsel Fotoğrafçılık Sözlüğü İngilizceden çeviri 2012 1 Literatür Yayıncılık İstanbul Temel FotoğrafçılıkTerimleri TürkNikon Fransızca – Türkçe t Tahsin Saraç Fransızca – Türkçe Büyük Sözlük 1976 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Sermet Sami Uysal Türkçe’de Yaratılan "Fransızca" Sözcükler ve Türkçe’de Anlamları Değiştirilen "Fransızca" Sözcükler 2014 1 YKY Yapı Kredi Yayıncılık İstanbul –G– Genetik Türk Hematoloji Derneği Genetik Terimler Sözlüğü 2013 1 Türk Hematoloji Derneği İstanbul Gıda Mühendisliği ODTÜ_Gıda Mühendisliği Bölümü Gıda Mühendisliği Terimleri Rehberi İng-T, Türkçe-İng. 2005 ODTÜ Gıda Mühendisliği Ankara Mutfak ve Gıda Terimleri Sözlüğü Yemek Kulübüm Gizli Topluluklar t Michael Benson Gizli Topluluklar Sözlüğü 2006 2 Neden Kitap İstanbul Göç-İltica Göç Terimleri Sözlüğü Richard Perruchoud ed. Göç Terimleri Sözlüğü T-İng. 2009 Uluslararası Göç Hukuku İltica Terimleri Sözlüğü –H– Harita ve Kadastro TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Arazi Yönetimi Terimleri Sözlüğü 2013 2 TMMOB-HKMO Ankara Havacılık Havacılık Terimleri Sözlüğü Türkçe-İng. 2011 DHMİ-APK Daire Başkanlığı Hukuk t Hasan Eren, Hamza Zülfikar Anayasa Sözlüğü 1985 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Yasemin Yaşa Hukuk Terimleri Sözlüğü Türkçe-İng. Beta Yayınları Yasemin Yaşa Hukuk Terimleri Sözlüğü Türkçe-İtal. Beta Yayınları t Hıfzı Veldet Velidedeoğlu Türkçeleştirilmiş Metinleriyle Birlikte Türk Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu – Üçüncü Cilt Terim ve Sözcükler Kılavuzu 1975 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Muzaffer Uyguner Yapıt Hakları Terimleri Sözlüğü 1971 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Yasama Terimleri Sözlüğü –İ– İklimlendirme ve Soğutma HVAC Terimler Sözlüğü Türkçe-İngilizce İletişim t Erol Mutlu İletişim Sözlüğü 1998 3 Bilim ve Sanat Yayınları Ankara İnanç t Orhan Hançerlioğlu İslâm İnançları Sözlüğü 1984 1 Remzi Kitabevi İstanbul t Süleyman Uludağ Tasavvuf Terimleri Sözlüğü 2005 2 Kabalcı Yayınları İstanbul İngilizce – Türkçe t Hony, Fahir İz A Turkish – English Dictionary 1947, 1952 1 OUP Oxford University Press Oxford t Fahir İz İngilizce – Türkçe Sözlük 1972 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Alderson, Fahir İz Türkçe – İngilizce Sözlük 1984, 1993 1 OUP Oxford University Press İnkılâp Kitabevi İstanbul t Robert Avery vö. İngilizce – Türkçe Redhouse Sözlüğü 1974, 1996 25. baskı Redhouse Yayınevi İstanbul Tureng İngilizce-Türkçe, Türkçe-İngilizce İnşaat Mühendisliği Aşağıda verilen iki adreste çok zengin birer kaynak verilmiştir Bilal Bilgi İnşaat Mühendisliği Yeni Terimler Sözlüğü 2007 Şenol Canbaz İnşaat Mühendisliği Terimler Sözlüğü 2010 Tcetvelim İnsan Hakları Vecihi Timuroğlu İnsan Hakları Sözlüğü 2007 Arkadaş Yayınevi İstatistik t Ceyhan İnal vd. İstatistik Terimleri Sözlüğü 1983 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Meryem Orhunbilge, … Kuramsal ve Uygulamalı İstatistik Terimleri Sözlüğü Alm., Fr., İng. 1997 1 Literatür İstanbul –J– Jeomorfoloji t Mehmet Ardos Açıklamalı Fransızca-Türkçe Jeomorfoloji Sözlüğü 1976 1 Edebiyat Fakültesi İstanbul –K– Kağıtçılık Münir Karıncaoğlu İngilizce Türkçe Kağıt ve Kağıtçılık Terimleri Sözlüğü Kaynak t Nurettin Çuhadar vd. Elektrik Ark Kaynağı İçin Terim Lügatı Alm., Fr., İng. 1960 1 İTÜ Makina Fakültesi İstanbul t Nurettin Çuhadar vd. Oksi-Asetilen Kaynağı İçin Terim Lügatı Alm., Fr., İng. 1959 1 İTÜ Makina Fakültesi İstanbul t Nurettin Çuhadar vd. Umumi Kaynak Terimleri Lügatı Alm., Fr., İng. 1960 1 İTÜ Makina Fakültesi İstanbul Kentbilim t Ruşen Keleş Kentbilim Terimleri Sözlüğü Alm., Fr., İng. 1980 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Kimya t Saadet Üneri, Ömer Kuleli, … Kimya Terimleri Sözlüğü 1981 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Kitaplıkbilim t Berin U. Yurdadoğ Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü eski terim, İng. 1974 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –M– Maden Maden Terimleri Sözlüğü t Enver Ediger vd. Madencilik Terimleri Kılavuzu Alm., Fr., İng. 1979 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Gündüz Ökten ve Emre Önsel Madencilik Terimleri Sözlüğü Almanca-Türkçe Malzeme Mehmet Erdoğan Açıklamalı Malzeme Bilimi Terimler Sözlüğü 2000 1 Nobel Yayın Dağıtım İstanbul Mantık t Teo Grünberg¸ Adnan Onat Mantık Terimleri Sözlüğü 1976 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Teo Grünberg vö. Mantık Terimleri Sözlüğü genişletilmiş 2003 3 ODTÜ Ankara Matematik t Doğan Çoker, Timur Karaçay Matematik Terimleri Sözlüğü Alm., Fr., İng. 1983 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Hilmi Hacısalihoğlu vd. Matematik Terimleri Sözlüğü Alm., Fr., İng., Ru, Azerbeaycan Türkçesi 2000 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Metal Erdoğan Tekin Metalbilim ve Gereçbilim – İngilizce-Türkçe Karşılıklar Sözlüğü ~2006 Erdemir Metroloji Uluslararası Metroloji Sözlüğü 2008 TÜBİTAK UME Mimari Mimari Terimler Sözlüğü Mitoloji t Behçet Necatigil Küçük Mitologya Sözlüğü 1957 1 Varlık Yayınları İstanbul t Eckart Peterih; Yakup Baydur Küçük Yunan Mitologyası 1959 2 Maarif Vekâleti Ankara t Emel Dilman Mitologyadan Ünlü Kişiler 1961 1 Ataç Kitabevi İstanbul Azra Erhat Mitoloji Sözlüğü Remzi Kitabevi İstanbul Muhasebe Mehmet Sayarı Muhasebe Sözlüğü Türkçe-İng. 2000 Gazi Kitabevi Ankara Muhasebe Dersleri Muhasabe Sözlüğü Orhan Şener Muhasebe Sözlüğü Türkçe-İng. 2003 Beta Akademik İstanbul KPMG Vergi Muhasabe Terimleri Sözlüğü Forumtr Muhasebecinin Sözlüğü –N– Nüfus Çok Dilli Genel Nüfus Terimleri Nükleer t Mazhar Boyla, Yılmaz Canküyer Nükleer Enerji Terimleri Sözlüğü Alm., Fr., İng. 1995 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Nümizmatik Ahmet Semih Tülay Genel Nümizmatik Sözlüğü 2001 1 İstanbul –O– Osmanlıca t Mustafa Nihat Özön Büyük Osmanlıca – Türkçe Sözlük 1959 3 İnkılâp Kitabevi İstanbul t Osmanlıca Türkçe Sözlük 1985 1 Bilgi Yayınevi Ankara Osmanlıca Tapu Terimleri Sözlüğü Otomotiv Otomotiv Terimleri Sözlüğü t İbrahim Kuyumcu, Yavuz Beşorak Otomobilcilik ve Motor Bilgisi Terimleri Sözlüğü eski terim, Alm., Fr., İng. 1980 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –R– Ruhbilim t Ergün Arıkdal Ansiklopedik Metapsişik Terimler Sözlüğü Lat., Alm., İng., Fr., Os., Tr. 1989 3 Ruh ve Madde Yayınları İstanbul t Mithat Enç Ruhbilim Terimleri Sözlüğü eski terim, İng. 1990 KaratepeYayınları –S– Sağlık – Tıp t Zafer Öztek Halk Dilinde Sağlık Deyişleri Sözlüğü 1992 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t yarkurul Hekimlik Terimleri Kılavuzu 1980 2 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Taner Çamsarı Kapsamlı Teni Tıp Sözlüğü 2012 2 Boyut Yayıncılık İstanbul Kanser terimleri Sözlüğü Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü 1 Sanat t Uğur Göktaş Ebru Terimleri Sözlüğü 1987 1 ASY Anadolu Sanat Yayınları İstanbul t Özdemir Nutku Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü 1983 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Uğur Göktaş Karagöz Sözlüğü 1986 1 ASY Anadolu Sanat Yayınları İstanbul t Metin Sözen, Uğur Tanyeli Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü 1999 5 Remzi Kitabevi İstanbul t Faruk Şahin Seramik Sözlüğü 1983 1 ASY Anadolu Sanat Yayınları İstanbul t Nijat Özön Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü Eski terimler, Fransızca, İngilizce, Almanca 1981 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Simgeler t Georges Ifrah Hint Uygarlığının Sayısal Simgeler Sözlüğü 1995 1 TÜBİTAK Ankara Sosyal Karen O’Shea Demokratik Vatandaşlık Eğitimi Terimleri Sözlüğü t Nuri Bilgin Sosyal Psikoloji Sözlüğü 2003 1 Bağlam Yayıncılık İstanbul Ali Seyyar Sosyal Siyaset Terimleri Ansiklopedik Sözlük Tr, Alm., İng. 2004 1 Sakarya Yayıncılık t Orhan Hançerlioğlu Toplumbilim Sözlüğü 1996 2 Remzi Kitabevi İstanbul t Özer Ozankaya Toplumbilim Terimleri Sözlüğü 1980 2 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Söylev t Sami N. Özerdim Açıklamalı Söylev Sözlüğü 1981 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Orhan Bayrak Büyük Nutuk’ta Kim Kimdir? Milenyum Yayınları İstanbul Spor t Nurettin Alkanat Atletizm Terimleri Sözlüğü 1976 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ayaktopu Terimleri Sözlüğü 1974 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Hakkı Bekensir Çifteker Terimleri Sözlüğü 1970 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Cemal Alpman Cimnastik Terimleri Sözlüğü 1969 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t İhsan Harmandalı Güreş Terimleri Sözlüğü 1974 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Sait Tayla Kılıçoyunu Terimleri Sözlüğü 1970 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Cem Atabeyoğlu Sepettopu Terimleri Sözlüğü 1969 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t İsa Savaş Spor Sözlüğü 1989 1 Remzi Kitabevi İstanbul t Sinan Erdem Uçantop, alantopu¸ masa topu Terimleri Sözlüğü 1968 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Nihat Işıtman Yumruktopu Terimleri Sözlüğü 1968 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –T– Tarım Tarım Sözlüğü Tarih Mehmet Zeki Pekalin Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II 1993 Milli Eğitim Bakanlığı t Midhat Sertoğlu Osmanlı Tarih Lûgatı 1986 1 Enderun Kitabevi İstanbul t Bekir Sıtkı Baykal Tarih Terimleri Sözlüğü 2000 3 İmge Kitabevi Ankara Teknik t Nuri Özbalkan Teknik Terimleri Sözlüğü – İngilizce-Türkçe 1990 9 Özbalkan Yayınları İstanbul Tekstil Tekstil Terimleri Sözlüğü Nuri Özbalkan Tekstil Terimleri Sözlüğü Türkçe, 2006 Alfa İstanbul Ali Bayram Tekstil Teknik Terimleri Sözlüğü Fono Yayınları İstanbul Tıp 25’den fazla sözlük için bkz Turizm Turizm Terimleri Sözlüğü Türk Dünyası t Emine Gürsoy-Naskali, Muvaffak Duranlı Altayca – Türkçe Sözlük 1999 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Şirəliyev, İ. İslamov Azərbaycan Dialektoloji Lüğəti 2 cilt 1999 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ahmet B. Ercilasun vö. Bugünkü Türk Alfabeleri Anahtar Kitapçığı 1990 1 Kültür Bakanlığı Ankara t H. Paasonen Çuvaş Sözlüğü 1950 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t A. Caferoğlu Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü 1968 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Abdülmecit Doğru, İsmail Kaynar aktaranlar Gagauz Türkçesinin Sözlüğü 1991 1 Kültür Bakanlığı Ankara t Ufuk Tavkul Karaçay – Malkar Türkçesi Sözlüğü 2000 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ahmet Bican Ercilasun vö. Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü Türkiye, Azerbeycan, Başkurt, Kazak, Kırgız, Özbek, Tatar, Türkmen, Uygur Türkçeleri ve Rusça 2 cilt, 2. cilt dizin 1992 2 Kültür Bakanlığı Ankara t Yudahin Kırgız Sözlüğü 2 cilt 1998 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ertuğrul Yaman, Nizamiddin Mahmud Özbek Türkçesi – Türkiye Türkçesi ve Türkiye Türkçesi – Özbek Türkçesi Karşılıklar Kılavuzu 1998 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ryumina,-Sırkaşeva, Kuçigaşeva Teleüt Ağzı Sözlüğü 2000 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ekrem Arıkoğlu, Klara Kunlar Tuva Türkçesi Sözlüğü 2003 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Emine Gürsoy-Naskali vö. Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu 2007 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Yuriy Vasiliev Türkçe – Sahaca Yakutça Sözlük 1995 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Emin Necipoviç Necip Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü 1995 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Türkçe 1 Neşe Emecan 1960’tan Günümüze Türkçe – Bir Sözlüğü Denemesi 1998 1 YKY İstanbul t Ali Püsküllüoğlu Çağdaş Türkçe sözlük 1989 5 Milliyet Yayınları İstanbul t Derleme Sözlüğü Türkiye’de Halk Ağzından Derleme 12 cilt 1963-1982 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ali Püsküllüoğlu Öz Türkçe Sözlük 1989 9 ABC Kitabevi İstanbul t Ali Püsküllüoğlu Öz Türkçe Sözlük 1994 11 Arkadaş Yayınevi Ankara t Övgün Ahmet Ercan Şu Üretken Türkçemiz konulu sözlük 2011 1 Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı İstanbul t Tarama Sözlüğü 13. yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklarıyla 8 cilt 1963- 1977 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Mertol Tulum vö. Temel Türkçe Sözlük Sadeleştirilmiş ve genişletilmiş Kâmus-ı Türkî – Şemsettin Sami 3 cilt 1985 1 Tercüman Gazetesi / Yapı Kredi Bankası İstanbul t Orhan Hançerlioğlu Türk Dili Sözlüğü 1992 Remzi Kitabevi İstanbul t Şükrü Halûk Akalın vö. Türkçe Sözlük 2005 10 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ali Püsküllüoğlu Türkçe Sözlük Türkiye Türkçesinin en büyük sözlüğü 1995 2 YKY Yapı Kredi Yayınları İstanbul t Tayyibe Uç vö. Türkçe Sözlük c. 1 A-J; c. 2 K-Z 1998 1 DD Dil Derneği Ankara t İsmail Parlatır vö. Türkçe Sözlük c. 1 A-J; c. 2 K-Z 1998 9 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Mustafa Canpolat vö. Türkçe Sözlük c. 1 A-K; c. 2 L-Z 1983 7 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Hamza Zülfikar Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler 1995 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Cem Dilçin 1983 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Türkçe Karşılıklar t Zeki Tez Acayip Sözlük 2013 1 Hayykitap İstanbul t Yılmaz Çolpan Ataç’ın Sözcükleri 1963 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Batı Kaynaklı Sözcüklere Karşılık Bulma Denemesi II 1978 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Deniz Som Dilimizi Eşekarısı Soktu 1996 1 Güncel Yayıncılık İstanbul t Neşe Atabey-Ayla Bayaz Karşılıklar Kılavuzu 1990 1 Bilgi Yayınevi Ankara t Yurdanur Salman, Gamze Varım, Serhan Keser Ortak Kültür Sözlüğü 1992 1 Tüm Zamanlar Yayıncılık İstanbul t Emin Özdemir Öz Türkçe Kılavuz Sözlük 1976 1 Varlık Yayınevi İstanbul t Özleştirme Kılavuzu 1979 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Doğan Aksan Tartışılan Sözcükler 1976 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Mustafa Nihat Özön Türkçe Yabancı Kelimeler Sözlüğü İnkılâp ve AKA Kitabevleri İstanbul t Ali Püsküllüoğlu Türkçedeki Yabancı Sözcükler Sözlüğü 1997 1 Arkadaş Yayınevi Ankara t Türkçeni Koru 2007 1 ODTÜ ADT Atatürkçü Düşünce Topluluğu t Ahmet B. Ercilasun vö. Yabancı Kelimelere Karşılıklar 1995 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Ahmet B. Ercilasun vö. Yabancı Kelimelere Karşılıklar – İkinci kitap 1998 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Yabancı Sözcüklere Türkçe Karşılıklar 2007 1 ODTÜ ADT Atatürkçü Düşünce Topluluğu Ankara –U– Uçak Mühendisliği A. Cihat Baytaş Uçak Mühendisliği Terimleri Sözlüğü İng-Türkçe 2012 Makine Mühendisleri Odası İzmir Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Zikrullah Kırmızı vö Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü 2012 Cinius Yayınları İstanbul Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü Türkçe-İngilizce 2012 2 Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Ankara Uyak t Nevzat Erkmen Türk Dilinin Uyak Kafiye Sözlüğü 1983 1 Söz Yayın İstanbul t Belgin Tezcan Aksu, … Türkçe Sözlük’ün Ters Dizimi 2004 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Uygulayım t Kaya Türkay vö. Uygulayım Terimleri Sözlüğü eski terim, Fr., İng. 1980 2 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –V– Vergi Faruk Güçlü Osmanlıdan Günümüze Vergi Türleri Sözlüğü 2014 1 Seçkin Yayıncılık İstanbul Faruk Güçlü Vergi ve Muhasebe Sözlüğü 2002 Detay Yayıncılık Ankara Rüknettin Kumkale Vergi ve Muhasebe Sözlüğü 2014 Seçkin Yayıncılık İstanbul –Y– Yakın ve Karşıt Anlamlılar Yusuf Çotuksöken Türkçe Anlamdaşlar ve Karşıtanlamlılar Sözlüğü 2012 1 Papatya Yayıncılık Eğitim İstanbul t Pars Tuğlacı Türkçede Anlamdaş ve Karşıt Kelimeler Sözlüğü 1982 1 İnkılâp ve AKA Kitabevleri İstanbul t Kemal Demiray Türkçede Anlamdaşlar Sözlüğü İnkılâp Kitabevi İstanbul t Mehmet Ali Ağakay Türkçede Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü 1956 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Özcan Yalım Türkçe’de Yakın ve Karşıt Anlamlılar Sözlüğü 1998 1 İmge Kitabevi Ankara Yapı t Muzaffer Uyguner Yapım İyeliği Terimleri Sözlüğü eski terim, Fr., İng. 1971 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Yönetim Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü 2014 AFAD Oktay Ergünay Afet Yönetimi ile İlgili Terimleri – Açıklamalı Sözlük Arazi Yönetimi Terimleri Sözlüğü 2013 Ali Seyyar, Cihan Selek Öz İnsan Kaynakları Terimleri Ansiklopedik Sözlük 2007 1 Değişim Yayınları İstanbul Hasan Tutar İşletme ve Yönetim Terimleri Ansiklopedik Sözlük 2013 1 Seçkin Yayıncılık İstanbul M. Akif Özer Yönetim Sözlüğü 2014 Seçkin Yayıncılık İstanbul Yöneylem t Ahmet Duyar, Yurdanur Pamukçu Yöneylem Araştırması Terimleri Sözlük Taslağı 1975 1 TÜBİTAK-Marmara BvEAE Gebze t Bülent Sankur, Gündüz Ulusoy, … Yöneylem Araştırması Terimleri Sözlük Taslağı 1981 1 BÜ Boğaziçi Üniversitesi İstanbul Yöntembilim t Muzaffer Sencer Yöntembilim Terimleri Sözlüğü 1981 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara –Z– Zanaat t Zanaat Terimleri Sözlüğü 1976 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara Zooloji t E. Denison Ross; E. Gürsoy-Naskali Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi, Mançuca ve Çince Sözlüğü 1994 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara t Sevinç Karol Zooloji Terimleri Sözlüğü 1963 1 TDK Türk Dil Kurumu Ankara - Reklam - ,ikinci yarısında yazılan , temel kaynak niteliğindeki DİVANÜ LÜGAT-İT- TÜRK – Türkçe’nin büyük sözlüğü eseri ile Türk tarihine, diline ve kültürüne en büyük hizmette bulunarak ,ölümsüzler arasına katılan KÂŞGARLI MAHMUT, ” ERDEMİN BAŞI DİL” demiştir. “Türkçe, Ses Bayrağım ” dİyen ünlü şair Fazıl Hüsnü Dağlarca, KÂŞGARLI MAHMUT ANITI şiirinde şunları yazmış Büyük savaşlarında Türkçenin /Sen dil eri. İşte yapıtın gözalan göklerle ulaşır /Ta güne dek /Ta oralara, ileri. Sözcüklerin dolanır ağarmalardan ağarmalara Konar başlarımıza kuş kuş… Artçısın kocaman , Altaylara /Öncüsün kocaman, bana sen. Öyle çocukların gelecek ki ergeç /İçeceksin söylemenin çiçekli közelerini Kana kana sen. Bir toplumun kimliği ve benliği olan dil’in temel kaynağı olan sözcükleri, derlemek ve taramak, söz varlığının zenginliğine ve yeni sözcük üretme gücüne katkılar sağlamakta. i aşkın söz varlığına sahip bulunan Türkiye Türkçesi, 1932 yılında,büyük önder ATATÜRK tarafından kurulan Türk Dil Kurumu, yetkin dil uzmanlarını bünyesinde toplayarak, özerk bir şekilde TDK çok önemli hizmetlerde bulunmuştur. - Reklam - Türk Dil Kurumu, bir yandan halk ağzından derlemeler yaparken, bir yandan da her bilim dalıyla ilgi terimleri üretmeye çalışmıştır. Arapça, Farsça ve batı dillerinden dilimize geçmiş söz varlıklarına Türkçe karşılıklar bulma ve bunları topluma yayma konusunda etkili ve önemli adımlar atmış ve Türkçe söz varlığı , 25 haziran 2012 itibariyle, ye erişmiştir. Türk Dil Kurumu’nun , halk ağzından sözcük, atasözü,deyim derleme çalışmalarında en büyük çabayı öğretmenler göstermişlerdir. Halk kültürünün çeşitli dallarında mani,masal, fıkra,efsane bilmece, türkü, âşık ve tekke edebiyatı yanında gelenek ve görenekler vb. derleme çalışmalarında önemli katkılar veren öğretmenlerimizin bu alanda hizmetleri unutulmamalıdır. Dil çalışmaları ve araştırmaları ulusal eğitim ve kültür alanında öncelikli ve önemlidr. Atatürk’ün kurduğu Türk Dil ve Türk Tarih Kurumları 80’li yıllarda devlet kurumları haline getirilerek değişikliğe uğratılmışsa da, Şerafettin Turan önderliğinde, Dil Derneği yeniden kurularak etkin bir şekilde çalışmalarını sürdürmeye devam etmektedir. Türk diline ve halk bilimine ,halk ağzından en çok söz varlığı derleyen Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenlerinden biri de Mehmet Aydın’dır. Kültür Ajans Yayınları 185. sırasında 2012 yılında çıkan ;” TÜRKÇE DERLEME ve TARAMA SÖZLÜĞÜ” Türkçe’ye en büyük hizmet olmuştur. Öğretmen ve öğrencilerimiz bu kaynak eserden yararlanmalı ve örnek almalıdır. Derleme çalışmalarının yanısıra , çok değerli şiir ve yazıları ile yazın dünyamıza önemli katkılar sağlayan üretken, yaratıcı, azimli, çalışmaları bir makaleye ve kitaba sığmayacak denli büyük, örnek bir öğretmen olan , kültür ve eğitimin kaynak kişilerinden Mehmet Aydın ı rahmetle ve saygı ile anıyoruz. Eserleri ve araştırmaları topluma ışık tutmaktadır. Dil, ulusun kimliği, kişiliğ ve alanda tüm yetkililerin ve eğitimcilerin ertelenemez, devredilemez ve ihmal kabul etmez büyük sorumlulukları ve görevleri vardır. - Reklam - Sözlük, bir dilin söz varlığının bir bölümünü belirli amaçlar dahilinde genellikle alfabetik olarak bir araya getiren ve her bir kelimenin anlamı TÜRKÇENİN ÖNEMLİ SÖZLÜKLERİ Sözlük, bir dilin söz varlığının bir bölümünü belirli amaçlar dahilinde genellikle alfabetik olarak bir araya getiren ve her bir kelimenin anlamı, kökeni ve kullanımı konusunda bilgi verir. Sözlükler çeşitli amaçlara uygun biçimde hazırlanır. Bunlardan yaygın olanı genel sözlükler ve çok dilli sözlüklerdir. Genel sözlüklerde dilin söz varlığının bir bölümü alfabetik sırada dizilir ve karşılarına anlamları verilir. Çok dilli sözlüklerde ise en az iki dilin söz varlığı birlikte alınır. Bunlardan başka eş anlamlı, yakın anlamlı, karşıt anlamlı ya da deyim ve atasözlerinin, terimlerin bir araya getirildiği sözlükler de vardır. Şimdi neredeyse 10 asırlık bir geçmişi olan Türkçe sözlüklerimizi şu şekilde sıralayabiliriz 1- Divanü Lügâti’t Türk Türk dilinin ilk sözlüğü olan Dîvânü lugāti’t-Türk 1072-1074, Kaşgarlı Mahmut tarafından hazırlanmış ve Halife Muktedî Biemrillah’a sunmuştur. Sözlüğün hazırlanma amacı Araplara Türkçeyi öğretmektir. Dîvânü lugāti’t-Türk, çeşitli Türk boylarından derlenmiş bir ağızlar sözlüğü özelliğini taşımaktadır. Eser yalnızca bir sözlük olmayıp Türkçe’nin XI. yüzyıldaki dil özelliklerini belirten, ses ve yapı bilgisine ışık tutan bir gramer kitabıdır. Kişi, boy ve yer adları hakkında bilgi verir. Türk tarihine, coğrafyasına, mitolojisine, folklor ve halk edebiyatına dair zengin bilgiler ihtiva eden, aynı zamanda döneminin tıbbı ve tedavi usulleri hakkında bilgi veren ansiklopedik bir eser niteliği de taşımaktadır. 2- Mukaddimetü’l Edep Zemahşerî tarafından Harezm sahasında XII. yüzyılda hazırlanmıştır. Sözlüğün hazırlanma amacı Araplara Türkçe öğretmektir. Arapça, Farsça, Moğolca ve Türkçe olarak düzenlenmiştir. Arap sözlükçülük geleneğinde önemli bir yere sahip olan Zemahşeri’nin yazdığı bu eser, Harezm Türkçesi için oldukça önemli dil malzemesi içermektedir. 3- Codex Cumanicus Karadeniz’in kuzeyinde yaşamış olan Kuman Kıpçak Türklerininin söz varlığı ve sözlü edebiyat ürünleri ile ilgili derlemelerden oluşan Codex Cumanicus, XIII. yüzyıl sonlarında hazırlanmıştır. İki bölümden oluşan sözlüğün adı Latincedir ve anlam olarak “Kuman Kitabı”nı ifade eder. Karadeniz’in kuzeyindeki Kıpçak Türklerinin halk ağızından derlenmiştir. Kumanların dil malzemesinin Latin harfleriyle yazıldığı eserde Latince sözcüklerin Farsça ve Kıpçakça karşılıkları verilmiştir. Hristiyan din adamlarına Kıpçakçayı öğretmek için hazırlanmıştır. 4-Muhakemetü’l Lügateyn Ali Şir Nevaî tarafından XV. yüzyılda Çağatay sahasında hazırlanmıştır. Türkçe ile Farsçayı karşılaştırır ve Türkçenin en az Farsça kadar etkili bir dil olduğunu söyler. Eser, Nevaî’nin Türk dili hakkındaki görüşlerini ve Türk kültürü hakkında bilgiler içermesinden dolayı önemlidir. Türkçenin ne kadar etkili bir dil olduğunu ispatlamaya çalışırken Türklerin sosyal , kültürel, ekonomik ve siyasal yaşantısı içinde geçen pek çok kelimenin anlamını vermiştir. 5- Kitab-ı Lügatı Vankulu 16. yüzyılda Vankulu’lu Mehmet Efendi tarafından hazırlanan çeviri sözlüktür. Sözlük, kırk bini aşkın Arapça – Türkçe sözlük barındırır. 6- Tuhfe-i Vehbi Farsça – Türkçe Bir sözlük olup Sümbülzade Vehbi tarafından yazılmıştır. Manzum bir sözlük olması yönünden diğerlerinden ayrılır. *XIX. yüzyılda yabancı yazarlarca yayımlanmış yabancı dillerden Türkçeye, Türkçeden yabancı dillere önemli sözlükler de vardır. 7- Lehçe-i Osmanî 1876’da Ahmet Vefik Paşa tarafından hazırlanan sözlük iki bölümden oluşur. Sözlük Arap alfabe sistemine göre düzenlenmiştir. Örnek cümleler verilmiştir. Osmanlı Türkçesinin söz varlığını ortaya koyması yönünden önemlidir. 8- Lügat-i Naci 1890’da Muallim Naci tarafından hazırlanmış Osmanlıca bir sözlüktür. Sözlükte Osmanlıcada kullanılan Arapça ve Farsça kelimelerin karşılıkları verilmiştir. 9- Kamus-ı Türkî 1899’da Şemsettin Sami tarafından hazırlanmıştır. Yazar kelimeleri açıklarken bazı sözcüklerin yerine Türkçelerinin kullanılması gerektiğini söylemesi önemlidir. Türkçeden Türkçeye hazırlanan sözlükler içerisinde isminde “Türk” ibaresi bulunan ilk sözlüktür. 10- Türkçe Sözlük 1932 yılında Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurularak Türk dili konusundaki çalışmalar resmileşmiştir. Bu kurum sözlük çalışmalarına da başlar. Kurumun adı daha sonra Türk Dil Kurumu olarak değişir. TDK, Türkçenin söz varlığı saptamak için derleme, tarama, terim, diğer Türk lehçeleri, eski lehçeler gibi birçok alanda sözlük hazırlamıştır. “Tarama Sözlüğü” ve “Derleme Sözlüğü” bunlardan bazılarıdır. Türk Dil Kurumu, günümüze değin değişen şartlara uygun olarak aralıklarla Türkçe Sözlük’ü yenileyerek basımını gerçekleştirmiştir. Yıldız vermeyi unutmayın 😉

türkçenin önemli sözlükleri ve yazarları